Bước tới nội dung

Bản mẫu:deu-ndecl/doc

Từ điển mở Wiktionary

Giới thiệu

[sửa]

Mẫu này nên được sử dụng để từ chối tất cả các danh từ tiếng Đức và danh từ riêng, ưu tiên cho bất kỳ mẫu cũ nào khác có thể vẫn còn tồn tại. (Cuối cùng tất cả những thứ này sẽ bị loại bỏ.)

Danh từ giống đực và giống trung

[sửa]

Nói chung, một đối số duy nhất được cung cấp cho mẫu, chỉ định giới tính và tùy chọn là số ít và / hoặc số nhiều của giới tính. Ví dụ, đối với danh từ Alarm, hãy sử dụng:

{{deu-ndecl|m,s,e}}

sản xuất

Ở đây, m chỉ định giới tính, s đuôi số ít kiểu gen và e kết thúc số nhiều. Lưu ý rằng mô đun đủ thông minh để tự động thêm -n vào số nhiều gốc.

Các giá trị mặc định hợp lý được cung cấp cho số ít và số nhiều của sở hữu cách. Trong trường hợp này, số ít sở hữu cách mặc định cho hầu hết các danh từ, bao gồm Alarm, thêm -s, và số nhiều mặc định thêm -e, vì vậy cả hai đều là số ít sở hữu cách và số nhiều có thể được bỏ qua:

{{deu-ndecl|m}}

mà có kết quả tương tự như trên.

Nếu có nhiều hơn một khả năng xảy ra cho một kết thúc đã cho, hãy phân tách các khả năng bằng dấu hai chấm, như với Fisch (fish):

{{deu-ndecl|m,es:s,e}}

sản xuất

Bởi vì các điểm kỳ dị sở hữu cách trong -es hoặc -s rất phổ biến, một phím tắt (e)s được cung cấp. Cùng với số nhiều mặc định, phần trên có thể được viết tương đương:

{{deu-ndecl|m,(e)s}}

Các phím tắt khác như vậy là (s) (-s hoặc không có kết thúc) và (es) (-es hoặc không có kết thúc).

Sử dụng - để chỉ định đuôi rỗng, ví dụ Mädchen (girl), số nhiều Mädchen:

{{deu-ndecl|n,s,-}}

sản xuất

Danh từ giống cái

[sửa]

Các danh từ giống cái thường có đuôi rỗng ở số ít giống đực. Do đó, cú pháp cho danh từ giống cái bỏ qua số ít giống loài và chỉ xác định số nhiều, như đối với Ordnung (arrangement, order, rank), số nhièu Ordnungen:

{{deu-ndecl|f,en}}

sản xuất

Các danh từ giống cái được mặc định ở số nhiều -en (hoặc chỉ -n sau e), vì vậy điều này có thể được viết tương đương:

{{deu-ndecl|f}}

Umlaut

[sửa]

Để bao gồm umlaut, hãy đặt trước phần kết thúc bằng ^. Ví dụ: đối với Haus (house), với số nhiều Häuser, hãy sử dụng như sau:

{{deu-ndecl|n,es,^er}}

sản xuất

Mô đun biết các quy tắc chính xác cho âm sắc, ví dụ: Apfel (apple) umlauts ở số nhiều là Äpfel:

{{deu-ndecl|m,s,^}}

sản xuất

-s là phần kết thúc mặc định trong hầu hết các trường hợp, điều này có thể được viết tương đương:

{{deu-ndecl|m,,^}}

Danh từ yếu

[sửa]

Các bổ ngữ bổ sung ngoài giới tính, số ít và số nhiều thuộc giới tính được gọi là chỉ số . Chúng được chỉ định sau một chấm (.). Một chỉ báo phổ biến là weak, chỉ ra một danh từ yếu, ví dụ Präsident (president):

{{deu-ndecl|m.weak}}

sản xuất

Mã sẽ tự động thêm -n thay cho -en nếu danh từ kết thúc bằng -e. Tuy nhiên, nếu danh từ có -n thay cho -en sau một phụ âm, như với Herr, Nachbar, Satyr và các hợp chất của chúng, sử dụng weak_n.Ví dụ: một trong những phần nhỏ của Nachbar có thể được chỉ ra như sau:

{{deu-ndecl|m.weak_n}}

sản xuất

Nếu danh từ có -n ở số ít nhưng -en ở số nhiều, như điển hình cho Herr và các hợp chất của nó, hãy chỉ định số nhiều một cách rõ ràng, như sau:

{{deu-ndecl|m,,en.weak_n}}

sản xuất

Đối với các danh từ có nhiều phân tách có thể có, ví dụ: yếu hoặc mạnh, hãy sử dụng ký hiệu alternant, như được mô tả bên dưới. Ví dụ, Diakon (deacon), có thể bị từ chối mạnh hoặc yếu, có thể được biểu thị như sau:

{{deu-ndecl|((<m>,<m.weak>))}}

sản xuất

Cú pháp chung ở đây là bao quanh mỗi dấu chấm bằng dấu ngoặc nhọn, phân tách chúng bằng dấu phẩy và đặt dấu phẩy kép xung quanh toàn bộ. Có thể có nhiều hơn hai phương án thay thế; ví dụ. đối với Satyr, có thể mạnh, yếu với sở hữu cách trong -n hoặc yếu với sở hữu cách trong -en, hãy sử dụng như sau:

{{deu-ndecl|((<m,s,n>,<m.weak_n>,<m,,n.weak>))}}

sản xuất

Trong trường hợp này, số nhiều luôn ở trong -n, vì vậy các thay thế theo mặc định sẽ tạo ra các số nhiều khác phải có số nhiều được đưa ra rõ ràng.

Các chỉ số bổ sung

[sửa]

Ngoài weakweak_n, các chỉ báo khác được hỗ trợ như sau:

  • sg: chỉ số ít
  • article: chỉ ra rằng thuật ngữ này thường được sử dụng với mạo từ xác định
  • nodatpln: không thêm -n vào số nhiều tặng cách khi nó thường được thêm vào
  • ss: thay đổi thành -ss trước khi kết thúc bắt đầu bằng một nguyên âm (như phổ biến trong các cách viết trước năm 1996)
  • dat_with_e: bao gồm biến thể tặng cách trong -e với chú thích ngay cả khi không tồn tại genitive với -e-; xem bên dưới

Ví dụ:

1. sg chỉ dành cho số ít, ví dụ Butter (butter):

{{deu-ndecl|f.sg}}

sản xuất

2. article ho các danh từ thường được sử dụng với mạo từ xác định, ví dụ Sternenmeer (the starry night sky (poetic)):

{{deu-ndecl|n,s:es.sg.article}}

sản xuất

Chỉ báo này đặc biệt hữu ích trong mẫu từ khóa {{deu-noun}}, ví dụ:

{{deu-noun|n,s:es.sg.article}}

sản xuất

das Sternenmeer gt (mạnh, thường xác định, sở hữu cách xác định des Sternenmeers hoặc des Sternenmeeres, không có số nhiều xác định)

3. nodatpln để loại bỏ -n cuối cùng ở số nhiều sở hữu cách sau một cuối cùng -e, -er hoặc -el, ví dụ Retina (retina):

{{deu-ndecl|f,e.nodatpln}}

sản xuất

4. ss để chỉ ra rằng một cuối cùng rước một kết thúc bắt đầu bằng một nguyên âm (đối với cách viết trước năm 1996), ví dụ Schluß (end, conclusion) (superseded spelling):

{{deu-ndecl|m,es,^e.ss}}

sản xuất

5. dat_with_e để bao gồm rõ ràng biến thể sở hứu cách trong -e với chú thích cuối trang ngay cả khi không tồn tại sở hữu cách với -e-, ví dụ cho Admiral (admiral):

{{deu-ndecl|m,,e:^e.dat_with_e}}

sản xuất

Lưu ý rằng theo mặc định, biến thể trong -e với chú thích cuối trang được liên kết xuất hiện bất cứ khi nào một biểu mẫu sở hữu cách bao gồm -e- trong đó (sở hữu cách được chỉ định là es, (e)s hoặc ses). Để loại bỏ sự xuất hiện của nó, như trong các từ được tạo gần đây, hãy sử dụng ghi đè dat:- (xem Overrides bên dưới).

Sở hữu cách bất thường và số nhiều

[sửa]

Nếu sở hữu cách hoặc số nhiều đủ bất thường, chúng không thể được chỉ định bằng cách sử dụng đuôi và/hoặc sử dụng ^ để biểu thị umlaut. Trong những trường hợp đó, hãy chỉ định biểu mẫu đầy đủ, ví dụ cho Vakuum (vacuum) với số nhiều Vakua hoặc Vakuen:

{{deu-ndecl|m,s,Vakua:Vakuen}}

sản xuất

Một biểu mẫu đầy đủ được công nhận như vậy bằng cách bắt đầu bằng một chữ cái viết hoa. Trong một số ít trường hợp phải cung cấp biểu mẫu đầy đủ và bắt đầu bằng chữ thường, hãy đặt trước biểu mẫu đầy đủ bằng !.

Lưu ý rằng số nhiều mặc định của danh từ riêng trong -um thay đổi -um thành -en (xem bên dưới), vì vậy cách làm sau sẽ tương đương:

{{deu-ndecl|m,s,Vakua:+}}

Ở đây, + yêu cầu rõ ràng giá trị mặc định.

Ký hiệu dấu ngoặc nhọn

[sửa]

Một ký hiệu thay thế có sẵn, chỉ định bổ đề một cách rõ ràng cùng với số phân thức. Ví dụ. đối với Haus, có thể sử dụng những điều sau:

{{deu-ndecl|Haus<n,es,^er>}}

Vì bổ đề ở đây giống với bổ đề gắn với dấu ngoặc nhọn, nên nó có thể được bỏ qua:

{{deu-ndecl|<n,es,^er>}}

Cả hai ký hiệu tương đương như sau:

{{deu-ndecl|n,es,^er}}

Đối với các thuật ngữ một từ, dấu ngoặc nhọn thường không cần thiết, nhưng chúng trở nên cần thiết với multiword expressionsalternants; xem bên dưới.

Thuật toán sở hữu cách và số nhiều mặc định

[sửa]

Thuật toán sau tạo ra số ít genitive mặc định:

  1. Nếu danh từ là giống cái, hãy sử dụng đuôi rỗng.
  2. Ngược lại, nếu danh từ yếu, hãy sử dụng -n sau -e, -nen sau phụ âm + -in, và nếu không thì -en.
  3. Ngược lại, nếu danh từ kết thúc bằng -nis (giống trung như Erlebnis, Geheimnis, v.v. hoặc đôi khi giống đực như Firnis), dùng -ses.
  4. Ngược lại, nếu danh từ kết thúc bằng phụ âm + -us, hãy sử dụng đuôi rỗng, như trong Euphemismus, Exitus, Exodus, v.v.
  5. Ngược lại, nếu danh từ kết thúc bằng s/ß/x/z, hãy sử dụng -es.
  6. Nếu không, hãy sử dụng -s.

Thuật toán sau tạo ra số nhiều mặc định:

  1. Nếu danh từ kết thúc bằng -nis (giống trung như Erlebnis hoặc Geheimnis, giống cái như Kenntnis hoặc Wildnis, hoặc đôi khi nam tính như Firnis), hãy sử dụng-se.
  2. Otherwise, if the noun is feminine or weak, use -n after -e, -nen after consonant + -in, and otherwise -en.
  3. Otherwise, if the noun ends in -e, use -n.
  4. Otherwise, if the noun is neuter and ends in -lein, use a null ending.
  5. Otherwise, if the noun is neuter and ends in -um (e.g. Museum or Vakuum), replace the -um with -en.
  6. Otherwise, if the noun ends in -mus (e.g. Algorithmus or Aphorismus), replace the -mus with -men.
  7. Otherwise, if the noun ends in a consonant + -us (e.g. Abakus, Zirkus, Autobus), use -se.
  8. Otherwise, if the noun ends in -el, -em, -en or -er (e.g. Adler, Meier, Riedel), use a null ending. (But this does not apply to nouns in a consonant + -eer/-ier, -eel/-iel, etc., as in Heer, Bier, Ziel, which default to -e as below.)
  9. Otherwise, use -e.

Nouns with multiple genders

[sửa]

If a noun has more than one possible gender, separate the genders with a colon, e.g. Abszess (abcess):

{{deu-ndecl|m:n}}

which produces

You can also place a footnote/qualifier in brackets after a given gender. For example, Abszess is neuter mainly in Austria; to note this, use the following:

{{deu-ndecl|m:n[mainly in Austria]}}

Gender qualifiers do not appear in the declension table, but they do appear in the headword, which is specified like this:

{{deu-noun|m:n[mainly in Austria]}}

which produces

Abszess  hoặc (mainly in Austria) gt (mạnh, sở hữu cách Abszesses, số nhiều Abszesse)

Plural-only nouns

[sửa]

To specify a plural-only noun, use p in place of the gender, e.g. for the eighties (decade):

{{deu-ndecl|p}}

which produces

With plural-only nouns, you cannot specify a genitive or plural form, and if you do so, an error will result.

Footnotes

[sửa]

Footnotes can be indicated by placing text in brackets after a given form. For example, Geschlecht (gender, type) has a modern plural Geschlechter as well as an obsolete plural Geschlechte. To indicate this, use the following:

{{deu-ndecl|n,s:es,er:e[obsolete]}}

which produces

Such footnotes show up as qualifiers in the headword:

Geschlecht gt (mạnh, sở hữu cách Geschlechts hoặc Geschlechtes, số nhiều Geschlechter hoặc (obsolete) Geschlechte)

You can also footnote an individual gender, an override, or an entire declension. For example, Hanf is normally masculine but rarely neuter. Indicate as follows:

{{deu-ndecl|m:n[rare],(e)s.sg}}

which produces

The footnote shows up as a qualifier in the headword:

Hanf  hoặc (rare) gt (mạnh, sở hữu cách Hanfes hoặc Hanfs, không có số nhiều)

To footnote an entire declension, place the footnote in brackets directly after a period. For examples, see Alternants below.

Overrides

[sửa]

You can override a particular case/number combination using the form SLOT:VALUE:VALUE:..., where SLOT specifies the particular slot to override, e.g. acc for accusative singular, datpl for dative plural. For example, for the noun Häusle (house (diminutive)), whose plural is Häusle and whose dative plural can be either Häuslen or Häusle, use the following:

{{deu-ndecl|n,-:s,-.datpl:n:-}}

which produces

Another use of overrides is specifying a distinct genitive for feminine nouns. An example is Quinquagesima (Quinquagesima), which has an alternative Latinate genitive singular Quinquagesimä, used mostly when no article is present. Specify as follows:

{{deu-ndecl|f.gen:-:Quinquagesimä[especially without an article].sg}}

which produces

Here, we specify a footnote in brackets, as described in the Footnotes section above. For another example of using a footnote with an override, see the declension of Spätzle below.

Recognized slot names are as follows:

case singular slot plural slot
nominative nom nompl
genitive gen genpl
accusative acc accpl
dative dat datpl
ablative abl
vocative voc

The ablative and vocative cases are used only in certain terms with special Latinate declensions, e.g. Jesus Christus.

Defective forms

[sửa]

If a given form is missing entirely, use -- to indicate this. An example is Spätzle (spätzle), which is missing the genitive singular. Indicate as follows:

{{deu-ndecl|n,--,-.datpl:-:n[uncommon]}}

which produces

When used in the headword, it displays as follows:

Spätzle gt (mạnh, không có sở hữu cách, số nhiều Spätzle)

However, for nouns without a plural form, .sg should be used instead of --.

Embedded commas and periods

[sửa]

If you need to include a form that contains an embedded comma or period, precede the comma or period with a backslash. For example, for Vf. (abbreviation of Verfasser (author)), with plural either Vf. or Vff., use the following:

{{deu-ndecl|m,-,-:Vff\.}}

which produces

Multiword expressions

[sửa]

To decline a multiword expression, include the text of the expression in |1= and put the spec for each word after the word, surrounded by angle brackets. For example, for Gesellschaft mit beschränkter Haftung (limited liability company):

{{deu-ndecl|[[Gesellschaft]]<f> [[mit]] [[beschränkt|beschränkter]] [[Haftung]]}}

which produces

Another example, for Jäger und Sammler (hunter-gatherer):

{{deu-ndecl|[[Jäger]]<m> [[und]] [[Sammler]]<m>}}

which produces

It is not necessary to surround each word with brackets, but when used in {{deu-noun}} it ensures that the words are individually linked in the headword.

Arbitrary specs can be included inside of angle brackets, e.g. for Mittelwort der Gegenwart (present participle):

{{deu-ndecl|[[Mittelwort]]<n,(e)s,^er> [[der]] [[Gegenwart]]}}

which produces

For singular-only nouns, include the indicator .sg inside the angle brackets, as for Kreuz des Südens (Southern Cross):

{{deu-ndecl|[[Kreuz]]<n.sg> [[des]] [[Süden]]s}}

which produces

Any number of declined components can be included, and will be handled correctly. An example with three is Heiliges Römisches Reich (Holy Roman Empire):

{{deu-ndecl|[[heilig|Heiliges]]<+> [[römisch|Römisches]]<+> [[Reich]]<n,s:es.sg>}}

which produces

Adjectival nouns and adjective-noun combinations

[sửa]

Some nouns are declined like adjectives. An example is Erwachsener (adult) (definite nominative der Erwachsene, indefinite nominative ein Erwachsener, definitive genitive des Erwachsenen, bare plural Erwachsene, definite plural die Erwachsenen, etc.). To indicate this, put a + in place of the declension:

{{deu-ndecl|+}}

which produces

The headword appears as follows:

Erwachsener  (có chức năng tính từ, nominative xác định der Erwachsene, sở hữu cách (des) Erwachsenen, số nhiều Erwachsene, số nhiều xác định die Erwachsenen)

Note how the declension table includes strong (i.e. bare), weak (i.e. definite) and mixed (i.e. indefinite) forms, and the headword includes both bare and definite versions of the nominative singular, genitive singular and nominative plural. For masculine and neuter nouns like this, the bare and definite genitive have the same ending and so the headword inflection combines the two, but for feminine nouns, they will be split. An example is Erwachsene (female adult):

{{deu-ndecl|+}}

which produces

The headword appears as follows:

Erwachsene gc (có chức năng tính từ, nominative xác định die Erwachsene, sở hữu cách Erwachsener, sở hữu cách xác định der Erwachsenen, số nhiều Erwachsene, số nhiều xác định die Erwachsenen)

You can likewise decline adjective-noun combinations using +, e.g. schwarzes Loch (black hole):

{{temp|deu-ndecl|[[schwarz]]es<+> [[Loch]]<n,(e)s,^er>}}

which produces

The headword appears as follows:

schwarzes Loch gt (mạnh, nominative xác định das schwarze Loch, sở hữu cách (des) schwarzen Loches hoặc (des) schwarzen Lochs, số nhiều schwarze Löcher, số nhiều xác định die schwarzen Löcher)

Here, the alternative notation using angle brackets must be used to indicate the declensions of the individual words. Links must be included in order for there to be links to individual words in the headword.

Note that the gender does not need to be specified in conjunction with +, because it can automatically be inferred from the ending. When used in conjunction with a noun, the plural status of the adjective does not need to be given either, as with Kanarische Inseln:

{{temp|deu-ndecl|[[kanarisch|Kanarische]]<+> [[Insel]]n<p>}}

which produces

The headword appears as follows:

Kanarische Inseln sn (chỉ có số nhiều, số nhiều xác định die Kanarischen Inseln)

However, this won't work for a plural-only adjectival noun, because the -e ending will be inferred as feminine singular. If for some reason you need to specify such a noun, use p+ or +p, e.g. for Miese:

{{deu-ndecl|p+}}

which produces

The headword appears as follows:

Miese sn (có chức năng tính từ, chỉ có số nhiều, số nhiều xác định die Miesen)

Alternants

[sửa]

Sometimes a given expression has multiple possible declensions, in a way that can't easily be specified using the available possibilities for specifying multiple genders or alternative genitive or plural endings. For example, some nouns can be declined either strong or weak, and in some multiword expressions, one word may or may not be declined. An example is Hirsch, normally strong but sometimes weak (especially in Southern Germany and Austria). To indicate this, use a syntax like this: ((ALTERNANT1,ALTERNANT2,...)) where each alternant must have angle brackets in it:

{{deu-ndecl|((<m,(e)s>,<m.weak.[also in Southern Germany and Austria]>))}}

which produces

Here the first alternant is strong while the second is weak and includes an entire-declension footnote (see Footnotes above). The headword appears as follows:

Hirsch  (mạnh hoặc yếu, sở hữu cách Hirsches hoặc Hirschs hoặc (also in Southern Germany and Austria) Hirschen, số nhiều Hirsche hoặc (also in Southern Germany and Austria) Hirschen)

Another example is lüttje Lage (a beer with a shot of Korn), where lüttje (a Low German word) may or may not be inflected as a normal adjective:

{{deu-ndecl|((lüttje<+> [[Lage]]<f>,lüttje [[Lage]]<f>))}}

which produces

The headword appears as follows:

lüttje Lage gc (nominative xác định die lüttje Lage, sở hữu cách lüttjer Lage hoặc lüttje Lage, sở hữu cách xác định der lüttjen Lage hoặc der lüttje Lage, số nhiều lüttje Lagen, số nhiều xác định die lüttjen Lagen hoặc die lüttje Lagen)

Note that both the declension and headword use the adjectival form even though only one of the two alternants has an adjective in it. This is also an example where we purposely avoid linking one of the components, since lüttje by itself is not a German word.