a-

Đa ngữ

Từ nguyên

Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-, “không, không có”).

Tiền tố

a-

1. Dùng để tạo các tên phân loại thể hiện một số đặc điểm bị thiếu có thể được mong đợi.

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong đa ngữ

Tiếng Anh

Cách viết khác

• (ng. 8 & 9) i-

Từ nguyên

• (ng. 1 & 2) Từ tiếng Anh trung đại a- (“lên, ra, đi”) < tiếng Anh cổ ā-, ban đầu là *ar-, *or- < tiếng German Tây nguyên thuỷ *uʀ- < tiếng German nguyên thuỷ *uz- < tiếng Ấn-Âu nguyên thuỷ *uds-. Cùng gốc với tiếng Saxon cổ ā-, tiếng Đức er-.
• (các nghĩa từ 3 đến 7) Từ tiếng Anh trung đại a-, bắt nguồn từ từ không có trọng âm tiếng Anh trung đại an < tiếng Anh cổ an.
  Xem a (giới từ, trên, tới, trong, v.v.).
• (ng. 8 & 9) Từ tiếng Anh trung đại a-, một dạng biến thể của y- < tiếng Anh cổ ġe- < tiếng German Tây nguyên thuỷ *ga- < tiếng German nguyên thuỷ *ga- < tiếng Ấn-Âu nguyên thuỷ *ḱóm (“với”).
• (ng. 10) Từ tiếng Anglo-Norman a- < tiếng Pháp cổ e- < tiếng Latinh ex-.
• (ng. 11) Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) theo sau là một nguyên âm).
• (ng. 12) Từ tiếng Anh trung đại a- < tiếng Pháp trung đại a- < tiếng Latinh ad (“về hướng”).
• (ng. 13) Từ tiếng Anh trung đại a-, o- (“của”). Xem a (giới từ, của).

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: /ə/

ng. 11

• IPA^{(ghi chú)}: /eɪ/
• IPA^{(ghi chú)}: /ə/, /a/ (ngoại trừ atheist)

Tiền tố

a-

1. (không còn phát sinh từ mới) Hình thành các động từ có ý nghĩa đi, lên, vào, ra.

   arise, await

2. (không còn phát sinh từ mới) Hình thành các động từ có ý nghĩa chỉ hành động làm tăng cường.

   abide, amaze

3. (hiếm hoặc không còn phát sinh từ mới) Trong, trên, tại; được dùng để thể hiện một trạng thái, điều kiện, hoặc cách thức. Cũng chuyển sang nghĩa 4. [chứng thực lần đầu trước năm 1150]

   apace, afire, aboil, a-bling

4. (không còn phát sinh từ mới) Vào, vào trong. Cũng chuyển sang nghĩa 7. [chứng thực lần đầu trước năm 1150]

   asunder

5. Về hướng, về phía. [chứng thực lần đầu trước năm 1150]

   astern, abeam

6. (cổ xưa, thuộc phương ngữ) Lúc bấy giờ. [chứng thực lần đầu trước năm 1150]

   Come a-morning we are going hunting.

   Hãy đến vào buổi sáng chúng ta sẽ đi săn.

7. (cổ xưa, thuộc phương ngữ) Trong hành động hoặc quá trình. Được dùng trong một số phương ngữ trước một phân từ hiện tại. [chứng thực lần đầu trước năm 1150]
   • 1777, Thomas Arne (nhạc và lời), “A-Hunting We Will Go [Chúng Ta Sẽ Đi Săn]”:

     A-hunting we will go,
     A-hunting we will go
     We'll catch a fox and put him in a box
     And never let him go

     Chúng ta sẽ đi săn,
     Chúng ta sẽ đi săn
     Chúng ta sẽ bắt con cáo và bỏ nó vào hộp
     Và không bao giờ để nó thoát

   • 1780, “The Twelve Days of Christmas [Mười Hai Ngày Giáng Sinh]”:

     The twelfth day of Christmas,
     My true love sent to me
     Twelve lords a-leaping,
     […]
     Eight maids a-milking,
     Seven swans a-swimming,
     Six geese a-laying,

     Ngày thứ mười hai của lễ Giáng Sinh,
     Tình yêu đích thực của tôi gửi cho tôi
     Mười hai vị lãnh chúa đang nhảy nhót,
     […]
     Tám cô hầu đang vắt sữa,
     Bảy con thiên nga đang bơi,
     Sáu con ngỗng đang đẻ trứng,

   • kh. 1850, “Here We Come A-wassailing/Here We Come A-caroling [Đến đây ta mở tiệc vui/Đến đây ta hát mừng]”:

     Here we come a-wassailing
     Among the leaves so green;
     Here we come a-wand’ring
     So fair to be seen.

     Đến đây chúng ta mở tiệc vui
     Giữa những chiếc lá xanh;
     Đến đây chúng ta đi lang thang
     Vì vậy trông thấy đẹp đẽ.

   • 1939, Alfred Edward Housman, Additional Poems, XIII, lines 6-7:

     Oh waste no words a-wooing
     The soft sleep to your bed;

     (vui lòng thêm bản dịch tiếng Việt cho phần này)

   • 1964, Bob Dylan (nhạc và lời), “The Times They Are a-Changin' (thu âm năm 1963, phát hành năm 1964”:

     The order is rapidly fadin'
     And the first one now will later be last
     For the times they are a-changin'

     Trật tự nhanh chóng bị xóa bỏ
     Những kẻ đứng đầu bây giờ thành kẻ đứng cuối
     Khi họ thay đổi

   • kh. 1970, bumper sticker:

     If the van’s a-rockin’, don’t come a-knockin’.

     (vui lòng thêm bản dịch tiếng Việt cho phần này)

8. Dạng thay thế của y- (cổ xưa và thuộc phương ngữ) Trong phương ngữ, nó đôi khi kết hợp với nghĩa thứ 7 ở trên, được dùng như một từ chỉ chung của phân từ. [chứng thực lần đầu từ khoảng năm 1150 đến 1350 (tiếng Anh trung đại)]

   aware, alike

9. (Devon) Dùng để tạo phân từ quá khứ của động từ.

   I have a-gone.

   Tôi đã đi rồi.

   I have a-seen a bird.

   Tôi đã thấy con chim.

10. (không còn phát sinh từ mới) Hình thành các từ có ý nghĩa toàn bộ, hoàn toàn. [chứng thực lần đầu từ khoảng năm 1150 đến 1350]

    abash

11. Không, không có, đối ngược.

    amoral, asymmetry, atheism, asexual, acyclic, atypical

    • 1948 (revised 1952), Robert Graves, The White Goddess, Faber & Faber 1999, page 7:

      When invited to believe in the Chimaera, the horse-centaurs, or the winged horse Pegasus, all of them straightforward Pelasgian cult-symbols, a philosopher felt bound to reject them as a-zoölogical improbabilities […] .

      (vui lòng thêm bản dịch tiếng Việt cho phần này)

    • 2012, Faramerz Dabhoiwala, The Origins of Sex, Penguin, xuất bản 2013, tr. 191:

      If aroused outside the proper outlet of marriage, [female lust] could range out of control, turning its possessor into an a-feminine monster: that is what happened to fallen women.

      (vui lòng thêm bản dịch tiếng Việt cho phần này)

12. (không còn phát sinh từ mới) Về hướng; được dùng để thể hiện hướng, giảm xuống, tăng lên, thay đổi thành, hay chuyển động. [chứng thực lần đầu từ khoảng năm 1150 đến 1350]

    ascend, aspire, amass, abandon, avenue

13. (không còn phát sinh từ mới) Away from. [First attested from around 1150 to 1350.]

    avert, aperient, abridge, assoil, assoilzie

14. (không còn phát sinh từ mới) Của, từ. [chứng thực lần đầu trước năm 1150]

    anew, afresh, athirst

15. Dạng thay thế của -a (“âm tiết không có nghĩa được thêm vào các bài hát, bài thơ, v.v.”)
16. (Chester) Used as a prefix to verbs in the sense of remaining in the same condition. Actively doing something.

    a-be, a-going

    Let that choilt a-be, wilt ta. ― Let that child alone, will you.

17. (không tiêu chuẩn) Một âm tiết được thêm vào bởi người nói được cho là người Ý, hoặc dùng để nhại hay chế giễu giọng Ý; một âm tiết giả tiếng Ý.

    It's a-me, Mario.

    Là tôi, Mario đây.

Đồng nghĩa

• (ng. 11) an-, dys-, i-/il-/im-/in-/ir-, mal-, non-, un-

Ghi chú sử dụng

• (ng. 11) Tiền tố này được gọi là alpha privative.
  Được dùng với các thân từ bắt đầu bằng phụ âm, đôi khi ngoại trừ h. Tiền tố an- đồng nghĩa với nó, được dùng trước những từ bắt đầu bằng nguyên âm, đôi khi là h. Một số ví dụ: anesthetic, analgesic.
• (ng. 12) Được dùng trước các thân từ bắt đầu bằng sc, sp, st, nó cũng được dùng trước các thân từ gốc Pháp.
  Được dùng để thay cho ad-.
• (ng. 13) Variation of the prefix ab-, only used when the stem starts with the letter p or v, or (rarely) s in which case the s is doubled (as in assoil and assoilzie).
• (ng. 14) Different Germanic senses of a- became confused – vaguely “intensive” – and are no longer productive. The Greek sense of “not” (e.g., gđ, gđ) remains productive.

“[I]t naturally happened that all these a- prefixes were at length confusedly lumped together in idea, and the resultant a- looked upon as vaguely intensive, rhetorical, euphonic [nice-sounding], or even archaic, and wholly otiose [pointless].” OED.

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Anh

Tham khảo

• Lesley Brown (tổng biên tập), William R. Trumble và Angus Stevenson, editors (2002), “a-”, trong The Shorter Oxford English Dictionary on Historical Principles, ấn bản 5, Oxford, New York, N.Y.: Oxford University Press, →ISBN, tr. 1.
• Christine A. Lindberg, editor (2002), “a-”, trong The Oxford College Dictionary, ấn bản 2, New York, N.Y.: Spark Publishing, →ISBN, tr. 1.
• Bản mẫu:R:RHCD
• Douglas Harper (2001–2024), “a-”, Online Etymology Dictionary.

Tiếng Ba Lan

Cách viết khác

• an-

Từ nguyên

Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) trước một nguyên âm)) < tiếng Ấn-Âu nguyên thuỷ *n̥- (“không”), dạng zero-grade của *ne (“không”). Từ sinh đôi với nie.

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: /a/

• Âm thanh:

  (file)

• Vần: -a
• Tách âm tiết: a

Tiền tố

a-

1. Tạo thành các từ với nghĩa phủ định, không.

   ‎a- + ‎społeczny → ‎aspołeczny

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Ba Lan

Đọc thêm

• a-, Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• a-, Từ điển tiếng Ba Lan PWN

Tiếng Basaa

Tiền tố

a-

1. Dùng để hình thành thì tương lai.

Tiếng Catalan

Từ nguyên

• (ng. 1) Được vay mượn từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-).
• (ng. 2) Từ tiếng Latinh ad (“về hướng”).

Tiền tố

a-

1. Không, không có.

   ‎a- + ‎moral (“đạo đức, luân lý”) → ‎amoral (“không luân lý, phi luân lý”)

2. Dùng để tạo những động từ từ tính từ và danh từ.

   ‎a- + ‎feble (“yếu”) → ‎afeblir (“làm yếu đi”)

   ‎a- + ‎sabor (“vị”) → ‎assaborir (“nếm”)

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Catalan

Đọc thêm

• “a-”, Diccionari de la llengua catalana, segona edició, Institut d’Estudis Catalans
• “a-”, Gran Diccionari de la Llengua Catalana, Grup Enciclopèdia Catalana, 2024
• “a-”, Diccionari normatiu valencià, Acadèmia Valenciana de la Llengua.

Tiếng Đan Mạch

Tiền tố

a-

1. Không, không có.
2. Thuộc nguyên tử, thuộc hạt nhân.

   Đồng nghĩa: atom-, A-

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Đan Mạch

Tiếng Đức

Từ nguyên

Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) ngay trước một nguyên âm).

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: /a/

• Âm thanh

  (tập tin)

Tiền tố

a-

1. Không, không có, trái với.

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Đức

Đọc thêm

• “a-” in Duden online

• “a-”. Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache

Tiếng Hà Lan

Từ nguyên

Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) ngay trước một nguyên âm).

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: /aː/

• Âm thanh

  (tập tin)

Tiền tố

a-

1. Không, không có, trái với.

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Hà Lan

Xem thêm

• an-

Tiếng Indonesia

Từ nguyên

Từ tiếng Phạn अ- (a-, “không”) < tiếng Ấn-Iran nguyên thuỷ *a- < tiếng Ấn-Âu nguyên thuỷ *n̥-.

• Củng cố như vay mượn từ tiếng Hà Lan a- < tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (dạng ἀν- (an-) ngay trước một nguyên âm) < tiếng Hellen nguyên thuỷ *ə-, cũng từ tiếng Ấn-Âu nguyên thuỷ *n̥-.

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: [a]
• Tách âm: a

Tiền tố

a-

1. Không, không có, trái với

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Indonesia

Đọc thêm

• “a-”, Kamus Besar Bahasa Indonesia (bằng tiếng Indonesia), Jakarta: Language Development and Fostering Agency — Bộ Giáo dục, Văn hoá, Nghiên cứu và Công nghệ Cộng hoà Indonesia, 2016

Tiếng Ireland

Cách viết khác

• ai- (trước một phụ âm vòm hoá)

Từ nguyên

• (ng. 1) Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) theo sau là một nguyên âm).

Tiền tố

a-

1. Không, không có, đối ngược.
2. Dạng thay thế của ath- Được dùng trước t.

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Ireland

Tiếng Latvia

Từ nguyên

Thông qua các ngôn ngữ châu Âu khác, cuối cùng là từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) trước một nguyên âm).

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: [a]

• Âm thanh

  (tập tin)

Tiền tố

a-

1. Không, không có, đối ngược.

   ‎a- + ‎seksuāls → ‎aseksuāls

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Latvia

Tiếng Luo

Đại từ nhân xưng

a-

1. Tôi.
2. Của tôi.

Tiếng Pháp

Từ nguyên

• (ng. 1) Kế thừa từ tiếng Pháp cổ a- < tiếng Latinh ad-.
• (ng. 2) Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) ngay trước một nguyên âm; được khái quát hóa từ nhiều từ mượn tiếng Latinh sử dụng tiền tố này.

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: /a/

Tiền tố

a-

1. Tiền tố tạo thành từ, đặc biệt là động từ, biểu thị việc bước vào trạng thái, tiến tới mục tiêu hoặc tương tự.
2. Không, không có.

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Pháp

Đọc thêm

• “a-”, Trésor de la langue française informatisé [Kho tàng số hóa tiếng Pháp], 2012

Tiếng Phần Lan

Từ nguyên

Từ quốc tế (xem tiếng Anh a-), cuối cùng là từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-).

Cách phát âm

• IPA^{(ghi chú)}: /ˈɑ-/, [ˈɑ̝-]

Tiền tố

a-

1. (trong các từ mượn) Không.

Đồng nghĩa

• epä-

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Phần Lan

Tiếng Pucikwar

Tiền tố

a-

1. Tiền tố gắn liền với các từ liên quan đến miệng, chẳng hạn như tên của các ngôn ngữ.

Quốc tế ngữ

Từ nguyên

Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-).

Tiền tố

a-

1. Không, không có.

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong Quốc tế ngữ

Từ liên hệ

• mal-, ne-, sen-

Tiếng Tây Ban Nha

Từ nguyên

• (ng. 1) Kế thừa từ tiếng Latinh ad-.
• (ng. 2) Từ tiếng Hy Lạp cổ ἀ- (a-) (ἀν- (an-) trước một nguyên âm; khái quát hoá từ nhiều ngôn ngữ Latinh vay mượn tiền tố này.

Tiền tố

a-

1. Hình thành các từ, đặc biệt là động từ, bao hàm nghĩa bước vào một trạng thái, tiến tới một mục tiêu hoặc các nghĩa khác tương tự.
2. Không, không có, thiếu.

Ghi chú sử dụng

• (ng. 2) Dùng trước các thân từ bắt đầu bằng phụ âm, ngoại trừ h. Tiền tố an- đồng nghĩa với nó được dùng trước các từ bắt đầu bằng nguyên âm và h. Một số ví dụ: analfabetismo (“nạn mù chữ”).

Từ dẫn xuất

Không tìm thấy thể loại Từs có tiền tố a- trong tiếng Tây Ban Nha

Xem thêm

• en-

Đọc thêm

• “a-”, Diccionario de la lengua española, Vigésima tercera edición, Real Academia Española, 2014